Türkçe Eğitiminde Anlatım Tarzları

 Yazılı anlatım; duygu, düşünce ve konuların yazı aracılığıyla okuyucuya aktarılmasıdır.

Anlatım Şekilleri Kavramı

Bu kavram yanlış anlaşılmalara sebebiyet vermektedir. Şekil yerine tarz kelimesini kullanmak daha doğru bir ifade olacaktır. Anlatım tarzından kastedilen şey ise; tartışma, öyküleme, açıklama ve betimleme kavramlarıdır.

Yazılı Anlatım Tarzları

Yazarın konuyu ele alış biçimine anlatım tarzı denir. Her yazarın kendine özel bir anlatım tarzı vardır. Yazarın amacına göre bu tarz şekillenir. Yazar yazıyı planlarken ifade tarzlarından hangisini kullanacağını belirlemelidir.

1.       Açıklayıcı Anlatım Tarzı; Yazarın kendini ya da bir durumunu ifade etme isteği/ ihtiyacından doğan anlatım biçimidir. Bir konuya ışık tutar. Öğretme ve bilgi verme amacıyla yazılır. Açıklayıcı anlatım tarzında konu iyice kavranmalıdır. Verilen bilgiler doğru olmalı, düzenli bir biçimde sunulmalıdır. Düşünce geliştirme yollarından yararlanılmalı, anlatım sade ve açık olmalıdır. Verilen bilgideki eksiksiz bu anlatım tarzını başarısız kılar.

2.       Tartışmacı Anlatım Tarzı; Yerleşik bir ifadeyi değiştirme veya bu ifadeye yeni bir bakış açısı eklemektir. Önerme, tanık gösterme, kanıtlama gibi düşünceyi geliştirme yöntemleri kullanılır. Amaç okuyanı ikna etmedir. Bu yüzden kanıtlar iyi seçilmelidir. Karşı olunan fikrin eksik ve yanlış yönleri iyi araştırılmalıdır.

3.       Betimleyici Anlatım Tarzı; Yazarın duyu organlarıyla deneyimlediklerini okuyanlarıyla paylaşmasıdır. Gözlemler sayesinde bu anlatım tarzı oluşur. Okuyucu betimleyici anlatım biçimiyle yazılmış bir metni okurken adeta bir fotoğrafa bakıyormuşçasına zihninde o mekânı yaratabilir, oranın kokusunu alabilir. Sözcüklerle resim çizmeye benzer. Doğallık başarıya pozitif etki eder.

4.       Öyküleme/Hikâye Anlatım Tarzı; Yazarın yaşadığı ya da kurguladığı olaya okuyucuyu çekmesi, olayı oluş sırasıyla açıklamasıdır. Bu anlatım biçiminde okuyucu yazının içinde gibi hisseder. Hareket, eylem bu tarzda önemlidir. Zamanda bütünlğk olmalıdır.

Anlatım Tarzlarının Öğretimi

Yazılı anlatım için anlatım biçimleri üzerinde durulması gereken bir konudur. Öğrencilerin kendi anlatım tarzlarını oluşturması öğretmene oldukça bağlıdır. Sınıfta hikaye, kurgusal roman inceleyerek öykülemeyi, bir mülakatı, makaleyi inceleyerek tartışmayı, ders kitabı inceleyerek açıklamayı, bir şiir okuyarak betimlemeyi görebilirler.  Anlatım tarzlarının öğrencilere öğretmek için yapılacak uygulamalar;

Açıklama: Öğrencilere öncelikle tanım yapmayı öğretmek gerekir bunu yapmak için de çalışma konusu verilip bir tanım yapmaları istenir. Ardından onlara daha karmaşık sözcükler verilir bu sözcükleri düzenlemeleri ve tekrar tanımlamaları istenebilir.

 

Tartışma: Öğrenciye iki ters verilir. Onlardan birini seçip araştırmaları istenir. Ardından konuyu sınıfta tartışmaya açabilirler.

Betimleme: Öğrencileri bir yere götürüp gözlem yapmaları zihinlerinde oluşanları anlatmaları istenebilir. Bunu yaparken bir turist gibi olabilirler.

Hikâye etme: Öğrencilere bir durum/olay verilir. Bunu kurgulamaları istenir. Zaman ve olay sırasına koymaları beklenir. Ardından hikâye yazmaları istenir.

Sonuç

Anlatım biçimleri yazının en önemli unsurlarından biridir, bunlar iyi öğrenilmeli ve iyi öğretilmelidir. Eğitim programı içinde yer alması gereken bir konudur. Türkçe öğretmeni öğrencilerde bu bilinci oluşturmalıdır.

Turnitin benzerlik oranı; %0